کنترل قیمت ارز، ضرورت و امکان

پایگاه بصیرت / علی کارگر

این روزها شاهد نوسانات شدید قیمت ارز هستیم و چشم‌انداز روشنی از آینده آن وجود ندارد؛ در این وضعیت بر اساس دو مقوله «ضرورت کنترل قیمت ارز» و «امکان کنترل قیمت ارز» می‌توان عملکرد مسئولان را ارزیابی کرد و مطالبه‌گری داشت؛ براین اساس اگر کنترل قیمت ارز هم ضرورت داشته باشد و هم ممکن باشد،‌ انجام ندادن این کار نوعی سهل‎انگاری یا ترک فعل از سوی مسئولان به شمار می‎آید.

در این زمینه نکته اول ضرورت کنترل قیمت ارز است. کنترل قیمت بازار آزاد ارز از جهاتی بسیار مهم است، قیمت طلا با قیمت دلار در کف بازار محاسبه می‌شود و نوسانات قیمت طلا جریان نقدینگی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد، جهش قیمت ارز، که یکی از شاخص‌های ثبات اقتصادی است، پیامدهای تورمی زیادی بر بازار دارد و سبب می‌شود اقتصاد پیش‌بینی‎ناپذیر شود و این پیش‎بینی‎ناپذیری، بیش از هر چیز تولید را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

با این توضیحات مختصر به نظر می‌رسد کنترل قیمت ارز ضرورتی اجتناب‎ناپذیر دارد؛ اما امکان کنترل قیمت ارز وجود دارد؟ در این زمینه متغیرهای زیادی وجود دارد، برای کنترل قیمت ارز باید در عرضه حواله و اسکناس ارز اخلالی وجود نداشته باشد که البته در این موضوع اسکناس از اهمیت بالایی برخوردار است. اگرچه آمارها گویای آن است که معاملات ارزی با اسکناس تنها حدود 3 درصد از حجم معاملات را به خود اختصاص می‌دهد؛ ولی تأثیر آن خیلی زیاد است. نظر به شکل‎گیری بازار توافقی ارز و کم شدن ممیزی‎ها در تخصیص ارز، به صورت طبیعی بسیاری از تقاضاهای جدید در بازار ارز توافقی پاسخ داده می‎شوند. بنابراین، حجم بازار آزاد کوچک‎تر می‌شود. وقتی که حجم این بازار کوچک شود با تزریق میزان کمتری از ارز امکان کنترل بازار وجود دارد مگر اینکه به دلایل دیگری تقاضای ارز افزایش یابد. تجربه جنگ ارزی در سال 1401 نشان می‌دهد، افزایش تقاضای ارز از طریق جنگ رسانه‌ای و روانی با تصویرسازی از آینده قیمت ارز بسیار مؤثر است. وقتی تحلیل‎سازان اقتصادی دائم در رسانه‌های داخلی و خارجی مدعی می‌شوند که قیمت ارز افزایش پیدا خواهد کرد، تقاضای ارز در بازار افزایش می‌یابد. متغیر دیگری که بر قیمت ارز تأثیر می‌گذارد تهدیدات خارجی و از جمله فشارهای اقتصادی آمریکاست.

قاعدتاً در بررسی امکان کنترل قیمت ارز باید سه اقدام توأم انجام شود؛ اول، عرضه ارز در بازار غیررسمی افزایش یابد، دوم، رئیس کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد باید بتوانند به جامعه اطمینان دهند که کمبود ارزی وجود ندارد و دولت اراده و توانایی کنترل قیمت ارز را دارد و اقدام سوم اینکه دولت در مقابل تهدیدها و تحریم‌های دشمن بتواند پاسخ متناسب بدهد. (علی کارگر)